دومین توقف نمایشگاه کتاب پس از 32 سال؛ ایستگاه کرونا - وبلاگ فوتوسل

به گزارش وبلاگ فوتوسل ایرنا نوشت: سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که قرار بود با شعارکتاب یعنی زندگی از 26 فروردین تا 5 اردیبهشت امسال برگزار گردد با ادامه شیوع بیماری کرونا در کشور، با تصمیم شورای سیاستگذاری برگزاری این رویداد فرهنگی پس از 32 سال منتفی و اعلام شد که قرار است این نمایشگاه بصورت مجازی برگزار گردد. پیش از این نمایشگاه کتاب سئول 2020 به صورت آنلاین و آفلاین و نمایشگاه کتاب بولونیا 2020 با 35 روز تعویق به صورت محدود و آنلاین، نمایشگاه کتاب ابوظبی تنها در بخش تبادل حق نشر و به طور محدود، برگزار شدند و نمایشگاه کتاب پاریس 2020 نیز با توجه به محدودیت های اعلام شده از سوی دولت فرانسه، لغو شد. نمایشگاه کتاب فرانکفورت 2020 ، بزرگترین رویداد کتاب دنیا نیز قرار است به طور محدود و با رعایت پروتکل های بهداشتی در مهر ماه برگزار گردد.

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، از نخستین روزهای برگزاری، به عظیمترین رویداد کتاب در کشور تبدیل شد، نمایشگاهی با بخش های گوناگون و متنوع که هر سال بر غنای فرهنگی آن افزوده شده و تاثیرگذارتر بوده است. این نمایشگاه که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به دنبال آن جنگ تحمیلی، از سال 1366 در تهران برگزار می گردد، ماجراهای زیادی را گذرانده اما با همه اتفاقات، موجودیت خود را حفظ نموده است. سال جاری هم برآورد های گوناگونی پیرامون نمایشگاه کتاب بود اما در نهایت همه حدس ها بی اثر شد.

ضرر شیوع این بیماری در این فصل برای فعالان حوزه نشر دوچندان است چراکه اگر این بیماری در تابستان رخ می داد اتفاق دیگری رخ می داد. در فصل بهار تمام ناشران و دست اندرکاران نشر در حال آماده شدن برای نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بودند و بسیاری از ناشران فروش یک ساله کتاب خود را عمدتاً در نمایشگاه انجام می دهند. فروشگاه ها و نمایشگاه های استانی اتفاقات تکمیل نماینده فروش سالیانه ناشران است و اصل فروش آنها در نمایشگاه تهران رخ می دهد؛ با این اوصاف ناشران بهار فروش کتاب را از دست دادند.

شروع شیوع بیماری کرونا زمانی بود که تقریباً ناشران خودشان را آماده نمایشگاه می کردند. معمولا به دلیل اینکه آماده سازی کتاب برای نمایشگاه بعد از ایام نوروز وجود ندارد لذا ناشران پیش از سال جدید کتاب های جدیدشان را برای نمایشگاه آماده سازی و چاپ می نمایند به همین دلیل آنها بیشتر کارهایشان را پیش از سال جدید انجام داده بودند و دقیقاً در انتهای فعالیت های مقدماتی، برگزاری نمایشگاه لغو شد.

ماراتن تصمیم گیری در ایستگاه آخر

در روزهای شروعین اسفند ماه 1398 و اوج دریافت بیماری کووید-19، طرح های فاصله گذاری فیزیکی با ممنوع شدن تجمعات بالای 10 نفر اجرا شدند و زمزمه های لغو نمایشگاه کتاب 99 به گوش رسید. سی و سومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران قرار بود با شعار کتاب یعنی زندگی از 26 فروردین تا 5 اردیبهشت سال 1399، برگزار گردد با ادامه همه گیری و شیوع بیماری کرونا، زمان آن به بعد از ماه مبارک رمضان و خرداد ماه موکول شد.

درباره برگزاری این رویداد عظیم فرهنگی در ایامی دیگر اظهار نظرها و صحبت های زیادی صورت گرفت به عنوان مثال، نیکنام حسینی پور، رییس سابق موسسه خانه کتاب، زمان مناسب برگزاری این نمایشگاه را آبان ماه بیان کرد. همچنین هومان حسن پور، رییس اتحادیه ناشران هم هر گونه تصمیم گیری را به نظر ستاد کرونا و شورای سیاستگذاری نمایشگاه بین المللی کتاب، واگذار کرد. در سرانجام این ماراتن تصمیم گیری، اوایل همین هفته بود که شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب، بیان کرد، در سال 1399، نمایشگاه کتاب برگزار نخواهد شد.

تنها دو بار رخ داد

پیش از این، نمایشگاه کتاب تهران، تنها در سال 1367، لغو شده بود. نمایشگاه کتاب که در سال های نخست در نیمه آبان ماه برگزار می شد، در سال 1367، پس از سرانجام جنگ تحمیلی در تیرماه این سال، مجال برگزاری نیافت. مسائل مالی و اجتماعی کشور و شروع بازسازی ویرانی حاصل از جنگ، کشور را با مسائل زیادی روبه رو نموده بود و با رای شورای انقلاب فرهنگی که مسئولیت تصمیم گیری فرهنگی کشور را بر عهده داشت، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، برگزار نشد.

رویدادهای سال 67، اجازه برگزاری نمایشگاه کتاب را ندادند تا این سال در تقویم نمایشگاه، به عنوان تنها سال برگزار نشدن نمایشگاه کتاب تهران ثبت گردد اما ویروس کرونا و سال 1399، پس از 32 سال، دوباره نمایشگاه کتاب را با وقفه روبه رو کرد.

با توجه به سابقه لغو دوباره این رویداد عظیم فرهنگی کشور، حال سوال این است که آیا نمایشگاهی با این گستردگی تعطیلی دیگری را هم تجربه خواهد نمود؟ یا اینکه متصدیان امر با آسیب شناسی دلایل تعطیلی دو دوره قبلی، چاره اندیشی نموده و راهکارهای جایگزین را برای مواقع بحرانی پیش بینی خواهند کرد.

از سئول تا عباس آباد

نمایشگاه کتاب تهران، از سال 1368، تا 1386 در محل دائمی نمایشگاه تهران برگزار می شد، در این سال به مصلی تهران، نقل مکان کرد و در این صندلی ماندگار شد. تنها در سال های 1395 و 1396 نمایشگاه کتاب به مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب منتقل شد اما دوباره از سال 1397 به مصلی تهران بازگشت و سال جاری هم قرار بود در این مکان برگزار گردد.

در میان دوره های مختلف برگزاری نمایشگاه کتاب، بیست و دومین دوره در سال 1388، بیشترین حضور کشورهای خارجی را تجربه کرد و بیست و هفتمین دوره در سال 1393، با حضور 16 کشور کمترین مشارکت کشورهای خارجی را داشته است.

از سال 1394 و پس از انتخاب نخستین دوره پایتخت کتاب ایران، بخش مهمی از نمایشگاه کتاب به پایتخت کتاب ایران و ناشران این استان اختصاص پیدا کرد که موجب استقبال مخاطبان شد.

مجازی جای فیزیکی

ایوب دهقانکار، مدیر موسسات فراگیر معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چند روز پیش از اعلام خبر لغو نمایشگاه کتاب سی و سوم، از برگزاری نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب به صورت برخط خبر داده بود که این موضوع واکنش هایی مختلفی را در پی داشت، پیش از این، هومان حسن پور، رییس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان از همان شروع زمزمه های برگزاری آنلاین نمایشگاه کتاب اعلام نموده بود که اتحادیه، برای حمایت از معیشت کتابفروشان، به طور جدی با این گونه برگزاری نمایشگاه، مخالفت خواهد نمود.

این نیز بگذرد

پفراینده نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سال 1399، بسته شده است و اگر شرایط بیماری کرونا کنترل گردد، باید در سال 1400 منتظر برپایی این رویداد عظیم فرهنگی کشور بود، امروز نمایشگاه کتاب تهران با همه ویژگی ها و نقص هایی که دارد، اتفاق مهمی در حوزه فرهنگ کشور محسوب می گردد که برگزار نشدن آن در هر دوره خسارت سنگین و شاید بتوان گفت جبران ناپذیری را به بدنه نشر و رونق اقتصاد کشور وارد خواهد نمود از این رو هرچند تحمل این زمان و تعطیلی نمایشگاهی با این عظمت حال خوش بازار نشر و اهالی آن را ناخوش خواهد نمود باید نشست و راه و چاره ای اندیشید که در مواجهه با موارد مشابه مانند بروز بیماری و بلایای طبیعی با اینگونه چالش ها چگونه برخورد کرد و کنار آمد تا چند جانبه از اینگونه بحران ها ضربه نخورد.

همانطور که عده ای از ناشران نمایشگاه مجازی و الکترونیکی را کاملاً رد می نمایند اما بعضی نیز آن را یک فرصت می دانند اما در نهایت فضای فروش مجازی نسبت به فضای واقعی بسیار متفاوت است و این فروش مجازی به هیچ وجه نمی تواند جای نمایشگاه کتاب را پر کند.

همچنین بسیاری از ناشران در فرایند عادی فعالیت هایشان فروش الکترونیکی و مجازی دارند لذا با ایجاد نمایشگاه به وسیله فضای مجازی اتفاق تازه ای برای آن ها رخ نمی دهد و می ماند تاره واردها که برای اولین بار در صدد تجربه برگزاری نمایشگاهی مجازی هستند.

امروز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا اکثریت به اتفاق ناشران و اهالی فرهنگی و قلم براین باور هستند که باید در بهترین موقعیت و با بالاترین کیفیت ممکن نمایشگاه کتاب تهران به عنوان عظیمترین رویداد فرهنگی کشور برگزار گردد چرا که علاوه بر جنبه نمایشگاهی به گونه ای نیز بخشی از آن هم چهره و قابلیت فروشگاهی به خود می گیرد که این مهم در واقع یاری شایانی علاوه بر ناشران و اهالی فرهنگ و قلم بلکه به اقتصاد و رونق نشر می نماید.

هرچند همگان معتقد هستند این نیز بگذرد اما آنچه حائز اهمیت است اینکه بروز اینگونه ایام (شیوع بیماری کرونا به عنوان یک بحران) را دست کم نگیریم و به فکر چاره ای باشیم تا در موارد مشابه با انتخاب جایگزین هایی مناسب در کوتاه ترین زمان ممکن برای یاری به جامعه نشر کشور اقدام کنیم.

کوشش برای برگزاری نمایشگاه در شان ایران

از طرفی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سید عباس صالحی (وزیر) تا دیگر دست اندرکاران برپایی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و دیگران بسیار کوشش کردند که این رویداد عظیم فرهنگی کشور برگزار گردد اما از آنجائیکه خط قرمز همه مسئولان به ویژه این وزارتخانه سلامتی مردم و اهالی قلم و نشر است از این رو آنها برغم همه زحمات برای آماده سازی زیر ساخت ها و برنامه ریزی های لازم برای برگزاری نمایشگاهی باشکوه در شان جمهوری اسلامی ایران، در نهایت بنا بر همین مصلحت (توجه به سلامتی آحاد مردم به عنوان خط قرمز)، رای به برگزار نشدن این رویداد عظیم فرهنگی داده و ابراز امیدواری کردند که در دوره های بعدی این نمایشگاه بدون هیچ دغدغه ای و به دور از مسائل در موعد مقرر برگزار گردد.

حال با توجه به تصمیم قطعی برگزاری نشدن نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، اهالی فرهنگ، نشر، قلم و فعالان این حوزه از این پس چشم انتظار تصمیمات حمایتی و ارائه تسهیلات خواهند بود تا بطریقی جای خالی نمایشگاه کتاب را پر نموده و علاوه بر فروش بتوانند آنچه را فراوری و منتشر نموده اند، به مخاطبان ارائه نمایند.

سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران قرار بود از تاریخ 26 فرودین تا 5 اردیبهشت ماه سال 99 برگزار گردد که کرونا آن را به تاخیر انداخت و در نهایت تصمیم به لغو برگزاری این رویداد شد.